تحلیل و بررسی نظریۀ علامه‌طباطبایی دربارۀ «منشأ پیدایش معقولات ثانیۀ فلسفی» با تکیه بر شرح شهید مطهری

معقولات ثانیۀ فلسفی همان مفاهیم عامّۀ فلسفی مانند وجود، عدم، علّت، معلول و عرض هستند که حیات فلسفۀ اسلامی وابسته به وجود آنهاست. علامه‌طباطبایی کوشیده است نظریه‌ای جامع دربارۀ نحوۀ انتزاع معقولات ثانیۀ فلسفی پیشنهاد کند. او معتقد است معقولات ثانیۀ فلسفی ابتدا به‌صورت مفاهیمی ربطی (حرفی) ادراک می‌شوند و پس از آن، مفاهیم اسمی از این مفاهیم انتزاع می‌شوند و تعمیم می‌یابند. در این مقاله، کوشش شده است با توجه به نگاشته‌های علامه‌طباطبایی در این باره به‌کمکِ شرح شهیدمطهری صورت‌بندی روشنی از این نظریه بیان شود که شامل چهار مرحله (به همراه مبانی آن) است. در این مقاله، روشن شده است که چگونه این مفاهیم موهوم و فطری و برآمده از تجربۀ درونی و بیرونی نیستند و از قوۀ مدرکه برآمده‌اند. همچنین، برخی مسائل کلیدی که علامه چندان به آنها نپرداخته، در اینجا بیان شده است؛ از جمله چگونگی بسط و گسترش مفهوم معقول ثانی که از یک حالت نفسانی خاص انتزاع شده به تمام عالم، و رابطۀ معقول ثانی حاصل شده در ذهن و مَحکی آن. و کوشش شده است پاسخ‌هایی به این سؤالات داده شود.